Όλοι έχουμε τις απόψεις μας πάνω σε περισσότερο ή λιγότερο σοβαρά θέματα, τις οποίες ο καθένας μας προσπαθεί να τις υπερασπιστεί με τον τρόπο του. Το αναμφισβήτητο δικαίωμα που έχει ο καθένας να έχει άποψη και να να λέει τη γνώμη του δεν συνεπάγεται αυτομάτως την ορθότητα και, ως εκ τούτου, τη χρησιμότητα όλων των απόψεων. Για να μπορέσουμε να εκλάβουμε οποιαδήποτε άποψη ως σοβαρή, θα πρέπει να στηρίζεται σε ουσιαστικά επιχειρήματα και όχι σε δοξασίες ή σε προσωπική έπαρση ή στην ανικανότητα κάποιου να παραδεχθεί το λάθος του ή στην μεμψιμοιρία του γιατί παραγκωνίστηκε ως επιστημονικός σύμβουλος σε κυβερνητικές στρατηγικές αντιμετώπισης της πανδημίας (περί μεγαλόσχημων επιδημιολόγων ο λόγος). Οποιαδήποτε σοβαρή άποψη στην επιστημονική (αλλά και στην ευρύτερη) κοινότητα, πρέπει να βασίζεται σε αρτίως λαμβανόμενα και τεκμηριωμένα στοιχεία, τα οποία έχουν επαρκώς μελετηθεί, ερήμην προσωπικών προκαταλήψεων και των άλλων αδυναμιών που προανέφερα. Επίσης, η επιστήμη στις μέρες μας έχει ξεπεράσει τους φραγμούς της μοναρχικής αυθεντίας του παρελθόντος, και πολύ σωστά έχει εισέλθει σε ένα πολύ πιο δημοκρατικό πλαίσιο. Φυσικά αυτό το δημοκρατικό πλαίσιο δεν καθορίζεται από το ευρύ κοινό, αλλά από ομότιμους επιστήμονες.
Δεδομένου του γεγονότος ότι η επιστημονική/ερευνητική πρακτική είναι κοινή σε όλα τα επιστημονικά πεδία, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι οποιοσδήποτε σοβαρός επιστήμονας με λίγο υπομονή και διάθεση να διαβάσει 100-150 επιστημονικά άρθρα, θα μπορούσε να έχει μια αρκετά εμπεριστατωμένη άποψη περί οποιουδήποτε επιστημονικού θέματος, πολλώ μάλλον όταν το επιστημονικό του πεδίο εφάπτεται, και πολλάκις διεισδύει, στο επιστημονικό θέμα στο οποίο ασκεί κριτική και παίρνει θέση. Δεν θα πω όμως αυτό. Πράγματι, όσον αφορά στην πανδημία, ομότιμος κριτής ενός λοιμωξιολόγου ή ενός επιδημιολόγου μπορεί να είναι μόνο ένας άλλος λοιμωξιολόγος ή επιδημιολόγος. Ως εκ τούτου, ποτέ δεν έχω εκθέσει δικές μου απόψεις επί της πανδημίας, γιατί οι δικές μου απόψεις περί πανδημίας έχουν την ίδια αξία με τις απόψεις οποιουδήποτε επιστήμονα που δεν είναι λοιμωξιολόγος ή επιδημιολόγος. Αντιθέτως, οι θέσεις που παίρνω είναι οι θέσεις της πλειοψηφίας της λοιμωξιολογικής/επιδημιολογικής επιστημονικής κοινότητας, της οποίας τη βιβλιογραφία μελετώ τα τελευταία 2,5 χρόνια ως μέρος σχετικού μαθήματος το οποίο διδάσκω.
Του τελευταίους μήνες υπήρξε μεγάλη κριτική εναντίον του καθηγητή Τσιόδρα, ο οποίος στην αρχή της πανδημίας ανέφερε ότι οι υγιείς δεν θα πρέπει να φορούν μάσκα. Την ίδια περίοδο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συμβούλευε τα υγιή άτομα να φορούν μάσκες μόνο όταν φροντίζουν επιβεβαιωμένο ή ύποπτο φορέα, ενώ τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων δεν συνιστούσαν τη χρήση μάσκας από υγιή άτομα ανεξαρτήτως περίστασης. Επί αυτού, θα σας επιστήσω την προσοχή σε 4 στοιχεία:
- Εκείνη τη περίοδο δεν ξέραμε ακόμα ότι ο ιός ήταν αερομεταφερόμενος. Έκτοτε, υπήρξαν μελέτες που έδειξαν ότι ο ιός είναι όντως αερομεταφερόμενος1,2.
- Εκείνη τη περίοδο δεν είχαμε αρκετά στοιχεία για το πόσοι φορείς του ιού είναι ασυμπτωματικοί και κατά πόσο οι ασυμπτωματικοί μπορούν να μεταδώσουν τον ιό. Έκτοτε υπήρξαν μελέτες που έδειξαν ότι το ποσοστό των ασυμπτωματικών είναι μεγάλο και ότι οι ασυμπτωματικοί μπορούν να μεταδώσουν τον ιό ως κρυφοί μεταδότες3.
- Επίσης, εκείνη τη περίοδο υπήρχε παγκόσμια έλλειψη σε μάσκες και δεδομένου του γεγονότος ότι όντως κάνει μεγαλύτερη διαφορά να φορούν μάσκα οι φορείς του ιού απ’ότι οι υγείς, δεν έπρεπε να ξεμείνουν οι γιατροί και οι νοσηλευτές μας από μάσκες.
- Όταν τα δεδομένα της πανδημίας άρχισαν να γίνονται πιο σαφή1,2,3, πρώτα τα Αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών και ακολούθως το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, συνέστησαν την καθολική χρήση μάσκας, μέτρο το οποίο εφαρμόστηκε και στην Ελλάδα.
Όσον αφορά στον καθηγητή Ιωαννίδη, του οποίου τη δουλειά διδάσκω σε μάθημα μου (και που θα συνεχίσω να το κάνω), τρέφω μεγάλο σεβασμό και θαυμασμό για την επιστημονική του κατάρτηση και προσφορά. Αλλά επειδή η επιστήμη δεν είναι ούτε θρησκεία, ούτε δόγμα, δεν μπορώ να μην αναδεικνύω τα λάθη του, τα οποία έχουν επισημανθεί από ομότιμους του (και όχι από εμένα). Επίσης, δεν μπορώ να μην αναδείξω τα λάθη του (ελπίζω όχι από προκατάληψη) στη συνέντευξη που έδωσε στο ΚρήτηTV στις 6 Νοεμβρίου, και που θα μπορούσαν να γίνουν αντιληπτά από οποιονδήποτε έχει ασχοληθεί έστω και λίγο με επιστημονική έρευνα και έχει γράψει επιστημονικό άρθρο. Για παράδειγμα, και προσπαθώντας να επιχειρηματολογήσει για τις επιπτώσεις του lockdown στην υγεία (που φυσικά συμφωνώ ότι δεν είναι θετικές), έδειξε έναν ποιοτικό πίνακα επιπτώσεων που αφενός τον παρουσίασε ως θέσφατο και αφετέρου δεν μας έδωσε καμία παραπομπή σε μελέτες που να τον υποστηρίζουν. Όταν δε, αναφέρθηκε στο ότι το lockdown ευθύνεται για την αύξηση των αυτοκτονιών, το μόνο στοιχείο που παρέθεσε ήταν η αυτοκτονία του ανιψιού του διευθυντή του στο Βερολίνο και την αυτοκτονία ενός συναδέλφου του στην Αυστρία. Σε μια γρήγορη αναζήτηση, βρήκα μία στατιστική μελέτη από Έλληνες συναδέλφους επιστήμονες που ανάφερε ότι δεν βρήκαν καμία στατιστική διαφορά στους ξαφνικούς/απροσδόκητους θανάτους (συμπεριλαμβανομένων αυτοκτονιών, εμφραγμάτων και δολοφονιών) στην Ελλάδα μεταξύ 2019 και 2020 (για την αντίστοιχη χρονική περίοδο)4. Αυτά τα ευρήματα επιβεβαιώνονται και από τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Μεγάλης Βρετανίας, τα οποία δεν έδειξαν αύξηση των αυτοκτονιών για το πρώτο και δεύτερο τετράμηνο του 2020 σε σύγκριση με τα αντίστοιχα τετράμηνα μεταξύ 2001 και 20195.
Περαιτέρω, ο καθηγητής Ιωαννίδης ανέφερε στην ίδια συνέντευξη ένα ποσοστό θνητότητας 0,15% για τον κορωνοϊό, παίρνοντας υπόψη του ένα εντελώς θεωρητικό ποσοστό διασποράς του ιού στον παγκόσμιο πληθυσμό της τάξεως του 10% και χωρίς να προσφέρει καμία δικαιολόγηση γιατί μπορεί να είναι 10% και όχι 5% ή 7% ή 12%. Είπε ότι στο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού αντιστοιχούν περίπου 800εκ. φορείς του κορωνοϊού, και αφού έχουμε 1,2εκ. θανάτους τότε η θνητότητα είναι 0,15%. Αυτός ο υπολογισμός όμως δεν λαμβάνει υπόψη τους θανάτους με/από COVID εκτός νοσοκομείου, για τους οποίους δεν γίνεται συνήθως εξέταση κορωνοϊού και δεν καταγράφονται ως τέτοιοι. Η συντριπτική πλειοψηφία των θανάτων που καταγράφονται με/από COVID είναι νοσοκομειακοί θάνατοι. Ο τρόπος που προσέγγισε τη θνητότητα (τουλάχιστον στην συνέντευξη του) ήταν πολύ μπακαλίστικος για έναν επιστήμονα του μεγέθους του καθηγητή Ιωαννίδη. Ακόμα και με τον μπακαλίστικο αυτό τρόπο, αυτή τη στιγμή (25 Νοεμβρίου) η θνητότητα είναι ήδη στο 0,18% (7,8δις. πληθυσμός και 1,4εκ. θάνατοι) και ανεβαίνει.
Κλείνοντας, όλοι έχουμε τα ανόητα ελαττώματα μας. Άλλος καπνίζει, άλλος πίνει, άλλος είναι υπέρβαρος, άλλος κάνει πρωταθλητισμό και καταστρέφει τις αρθρώσεις του, άλλος οδηγάει χωρίς ζώνη, άλλος παραβιάζει στοπ και κόκκινο φανάρι, άλλος κάνει σεξ χωρίς προφυλακτικό και άλλος είναι αρνητής της πανδημίας. Το να απαγορεύσουμε νοσηλεία σε αυτούς με τα ανόητα ελαττώματα το θεωρώ φασιστικό και το απορρίπτω, ειδικά επειδή αυτή η λογική παραπέμπει στη λογική της επαναφοράς της θανατική ποινή για δολοφόνους (την οποία επίσης απορρίπτω). Αλλά εδώ δεν μπορώ να μην επισημάνω τη διαφορά στο μέτρο του προβλήματος που προκαλούν οι διάφορες συνήθειες και ελαττώματα των διαφόρων από εμάς. Παρόλα αυτά, θα επαναλάβω ότι είμαι αντίθετος στο να μη νοσηλεύονται οι αρνητές της πανδημίας.
Παραπομπές:
Chia PY et al.; Singapore 2019 Novel Coronavirus Outbreak Research Team. Detection of air and surface contamination by SARS-CoV-2 in hospital rooms of infected patients. Nat Commun. 2020 May 29;11(1):2800. doi: 10.1038/s41467-020-16670-2.
Humphreys J. The importance of wearing masks in curtailing the COVID-19 pandemic. J Family Med Prim Care. 2020 Jun 30;9(6):2606-2607. doi: 10.4103/jfmpc.jfmpc_578_20.
Nikolai LA, Meyer CG, Kremsner PG, Velavan TP. Asymptomatic SARS Coronavirus 2 infection: Invisible yet invincible. Int J Infect Dis. 2020;100:112-116. doi:10.1016/j.ijid.2020.08.076
Sakelliadis EI, Katsos KD, Zouzia EI, Spiliopoulou CA, Tsiodras S. Impact of Covid-19 lockdown on characteristics of autopsy cases in Greece. Comparison between 2019 and 2020. Forensic Sci Int. 2020 Aug;313:110365. doi: 10.1016/j.forsciint.2020.110365. Epub 2020 Jun 12.
Brookman Α, Windsor-Shellard Β. Quarterly suicide death registrations in England: 2001 to 2019 registrations and Quarter 1 (Jan to Mar) to Quarter 2 (Apr to June) 2020 provisional data. Office for National Statistics. 2020 Sep 1. https://www.ons.gov.uk/releases/quarterlysuicidedeathregistrationsinengland2001to2019registrationsandquarter1jantomartoquarter2aprtojune2020provisionaldata
